Στεφανιαία νόσος

Στεφανιαία νόσος ονομάζεται η πάθηση στις αρτηρίες της καρδίας (στεφανιαίες) που προκαλείται από την εναποθέτηση αθηρωματικής πλάκας στο τοίχωμα του αγγείου. Είναι η πιο συχνή αιτία θανάτου στις αναπτυγμένες χώρες και οι κλινικές εκδηλώσεις της περιλαμβάνουν κυρίως  την στηθάγχη (σταθερή και ασταθή), το έμφραγμα μυοκαρδίου (καρδιακή προσβολή), και τον ξαφνικό καρδιακό θάνατο.

Η αθηρωματική πλάκα αποτελείται από κρύσταλλους χοληστερόλης, ασβέστιο και διάφορα είδη κυττάρων όπως τα λεία μυικά κύτταρα και τα πολυμορφοπύρηνα. Η δημιουργία και η παρουσία της είναι μια συνεχής δυναμική διαδικασία με έντονο το στοιχείο της φλεγμονής.

Η αθηρωματική πλάκα εμφανίζεται από νεαρή ηλικία και μεγαλώνει σε μέγεθος ανάλογα με τους διάφορους παράγοντες κινδύνου. Μπορεί να διατηρηθεί σε μικρό μέγεθος και να μην προκαλεί εμπόδια στη κυκλοφορία του αίματος, μπορεί να  μεγαλώσει σε μέγεθος και να προκαλέσει στένωση του αγγείου ή να πάθει ρήξη που οδηγεί σε αιμορραγία εντός της πλάκας, θρόμβωση του αίματος και απόφραξη του αγγείου. Η στένωση είναι συνήθως η αιτία στηθάγχης και η απόφραξη η αιτία εμφράγματος. Αυτά θα μελετηθούν πιο καλά σε επόμενες ενότητες.

Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες κινδύνου που οδηγούν στην αθηρωμάτωση των αγγείων. Οι παράγοντες που δεν μπορούμε να επηρεάσουμε είναι η ηλικία, το φύλο και τα γονίδια. Η στεφανιαία νόσος είναι συχνότερη σε άτομα πιο μεγάλης ηλικίας, σε άντρες και σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό.

Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δίνεται στους παράγοντες κινδύνου που μπορούμε να επηρεάσουμε με τις παρεμβάσεις μας και που η ρύθμιση τους μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου και επίσης μειώνει τον κίνδυνο για νέα προβλήματα σε ήδη στεφανιαίους ασθενείς.

Οι παράγοντες αυτοί περιλαμβάνουν  τον σακχαρώδη διαβήτη, την αρτηριακή υπέρταση (ψηλή πίεση), την δυσλιπιδαιμία (ψηλή χοληστερόλη), το κάπνισμα, την καθιστική ζωή, την κεντρική παχυσαρκία, το άγχος καθώς και μερικούς αναγνωρισμένους αλλά μικρότερης σημασίας παράγοντες.

Κάθε ένας από τους παράγοντες αυτούς συνεισφέρει στο ρίσκο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου, ενώ η παρουσία περισσοτέρων από ενός πολλαπλασιάζει το κίνδυνο.

Πρώτιστος στόχος της πρόληψης  είναι ο τρόπος ζωής. Άσκηση, σωστή διατροφή, διακοπή καπνίσματος, απώλεια βάρους είναι απαραίτητα για την ρύθμιση των παραγόντων κινδύνου και την πρόληψη των καρδιοπαθειών. Η φαρμακευτική αγωγή είναι συμπληρωματική των πιο πάνω όσο αφορά την πρόληψη, όμως είναι απαραίτητη μαζι με τα πιο πάνω όσον αφορά την θεραπεία της στεφανιαίας νόσου.

Coronary artery disease is a condition affecting the arteries supplying the heart (coronaries) and is caused by the deposition of atheromatous plaques within the wall of the artery. It is the commonest cause of death in developed countries and it is expressed clinically with angina (stable or unstable), myocardial infarction (heart attack) and sudden cardiac death.

The atheromatous plaque consists of cholesterol crystals, calcium and different types of cells such as smooth muscle cells and white blood cells. The formation of the plaque and its presence is a dynamic process which involves a varying degree of inflammation.

Atheromatous plaques appear at an early age and enlarge according to different risk factors. The plaque may be stable and cause no problems, it can increase in size and cause narrowing of the vessel or it can rupture, a process that leads to bleeding within the plaque, formation of blood clot and obstruction of the vessel. Narrowing of the artery usually causes angina while obstruction can cause myocardial infarction. These will be dealt with at a later stage.

There are a number of risk factors that can lead to atheromatous vessels. The factors that cannot be altered include age, gender and genes. Coronary artery disease is commoner in older people, men and people with a family history.

Particular emphasis must be given to risk factors that can be regulated with our intervention and their control can reduce the risk of developing coronary artery disease while it also decreases the risk of future events in patients with established disease.

These factors include diabetes mellitus, hypertension (high blood pressure), dyslipidaemia (high cholesterol), smoking, sedentary lifestyle, central obesity, stress as well as a number of well recognized but less significant risk factors.

Each and every one of these risk factors contributes to the risk of developing coronary artery disease, while the presence of more than one multiplies the risk.

One of the primary aims of disease prevention is lifestyle modification. Exercising, healthy diet, stopping smoking, weight loss, are all necessary measures for risk modification and disease prevention. Medication is only complementary to the above with regards to prevention but it is necessary with regards to treatment of coronary heart disease.

Καρδιακές βαλβίδες Heart valves

Όπως έχουμε δει σε προηγούμενα άρθρα, η καρδία αποτελείται από 4 κοιλότητες, αριστερό κόλπο, αριστερά κοιλία, δεξιό κόλπο και δεξιά κοιλία. Η ορθή ρύθμιση της ροής του αίματος απατεί την ύπαρξη βαλβίδων στην έξοδο της κάθε κοιλότητας. Οι βαλβίδες αυτές επιτρέπουν την ροή του αίματος προς τα μπροστά όταν είναι ανοικτές ενώ όταν κλείνουν, αποτρέπουν το αίμα από το να ρέει προς τα πίσω.



Η μιτροειδής βαλβίδα βρίσκεται ανάμεσα στον αριστερό κόλπο και την αριστερά κοιλία. Είναι ένας περίπλοκος μηχανισμός και αποτελείται από 2 πτυχές (γλωχίνες) οι οποίες ανοιγοκλείνουν, τους θηλοειδείς μύες οι οποίοι ρυθμίζουν την κίνηση των γλωχίνων και τέλος τις τενόντιες χορδές που ενώνουν τις πτυχές με τους θηλοειδείς. Επιτρέπει την ροή του αίματος από τον αριστερό κόλπο προς την κοιλία, ενώ σταματά την ροή πίσω στον κόλπο την ώρα που συστέλλεται η αριστερή κοιλία. Ενάς πολύ μικρός βαθμός παλινδρόμησης αίματος θεωρείται φυσιολογικός.


Η αορτική βαλβίδα βρίσκεται στην έξοδο της αριστεράς κοιλίας. Αποτελείται συνήθως από 3 πτυχές. Είναι ανοικτή κατά την διάρκεια της συστολής οπότε και επιτρέπει την ροή του αίματος προς την αορτή, ενώ κατά την διαστολή, κλείνει σταματώντας το αίμα από του να επιστρέψει πίσω στην καρδία.


Η τριγλώχινα βαλβίδα χωρίζει τον δεξιό κόλπο από την δεξιά κοιλία. Αποτελείται από 3 πτυχές ενώ ο ρόλος της είναι ανάλογος με την μιτροειδή βαλβίδα. Επίσης μια μικρή ποσότητα παλινδρόμησης θεωρείται φυσιολογική.


Η πνευμονική βαλβίδα βρίσκεται στην έξοδο της δεξιάς κοιλίας. Έχει ανάλογο ρόλο με την αορτική βαλβίδα, ενώ μια μικρού βαθμού ανεπάρκεια θεωρείαται και πάλι φυσιολογική.


Οι κυριότερες παθήσεις που μπορεί να επηρεάσουν τις βαλβίδες είναι στένωση, ανεπάρκεια και ενδοκαρδίτιδα (μόλυνση δηλαδη της βαλβιδας). Πιο συχνές και συνήθως πιο σημαντικές αιμοδυναμικά είναι οι παθήσεις των αριστερών βαλβίδων και θα μελετηθούν σε επόμενα κείμενα.


 As discussed previously, the heart consists of 4 chambers, the left atrium, left ventricle, right atrium and right ventricle. The regulation of normal blood flow requires the presence of valves at the exit point of the chambers. These valves allow the forward flow of blood when open and prevent backward flow when closed.



The mitral valve lies between the left atrium and ventricle. It is a complicated structure which consists of 2 leaflets that open and close, the papillary muscles which regulate the motion of the leaflets as well as the chords which connect the leaflets to the muscles. The valve allows the flow of blood from the atrium to the ventricle, while it prevents flow back into the atrium while the ventricle is contracting. A very small degree of backward flow is considered normal.


The aortic valve lies at the exit of the left ventricle. it usually consists of three leaflets. It is open during contraction allowing blood flow towards the aorta, while it closes during relaxation preventing blood flow back into the heart.


The tricuspid valve separates the right atrium and ventricle. it consists of 3 leaflets and its role is similar to the mitral valve. A small degree of backward flow is also considered normal.


The pulmonary valve lies at the exit point of the right ventricle. its role is similar to the aortic valve while a degree of backward flow is also normal.


The main conditions that affect heart valves are stenosis (narrowing), regurgitation (backward flow) and endocarditis (valve infection). The commonest conditions which are usually more significant haemodynamically affect the left sided valves and will be discussed further at a later stage.

Κυκλοφορία της καρδίας The circulation of the heart

Όπως όλα τα όργανα του ανθρώπινου σώματος, η καρδία χρειάζεται την παροχή αίματος για τις μεταβολικές τις ανάγκες. Το αίμα που κυκλοφορεί μέσα στις κοιλότητες της καρδίας δεν μπορεί να εισχωρήσει μέσα στο μυοκάρδιο και έτσι έχει αναπτυχθεί ένα εκτεταμένο αγγειακό δίκτυο το οποίο να αιματώνει την καρδία.

Τα αγγεία τα οποία μεταφέρουν αίμα από την καρδία προς τους ιστούς ονομάζονται αρτηρίες και τα αγγεία που το μεταφέρουν από τους ιστούς πίσω στην καρδία ονομάζονται φλέβες. Το δίκτυο που αφορά την καρδία ονομάζεται στεφανιαίο δίκτυο, επειδή αγκαλιάζει την καρδία σαν στεφάνη.

Οι αρτηρίες που μεταφέρουν αίμα στο μυοκάρδιο ονομάζονται στεφανιαίες αρτηρίες. Φεύγοντας από την καρδία το αίμα περνά μέσα από την αορτική βαλβίδα και μπαίνει στην αορτή, την μεγάλη αρτηρία που κουβαλά και διαμοιράζει το αίμα στην υπόλοιπη κυκλοφορία. Τα πρώτα αγγεία που συναντούμε στην αορτή είναι οι στεφανιαίες αρτηρίες και βρίσκονται ελάχιστα χιλιοστά πάνω από την αορτική βαλβίδα.

Υπάρχουν δύο κύριες στεφανιαίες αρτηρίες, δεξιά και αριστερή.

Η δεξιά αιματώνει κυρίως την δεξιά κοιλία, το κάτω μέρος της αριστεράς κοιλίας καθώς και τον φυσικό βηματοδότη της καρδίας.

Η αριστερή στεφανιαία ξεκινά από την αορτή και πολύ κοντά στην έκφυση της χωρίζει σε δύο μεγάλα παρακλάδια. Το πρώτο κοινό μέρος ονομάζεται στέλεχος και προβλήματα σε αυτό το σημείο όπως απόφραξη σχετίζονται με ξαφνικό καρδιακό θάνατο λόγω της μεγάλης μάζας μυοκαρδίου που βασίζεται σε αυτό.

Τα δύο παρακλάδια της αριστερής στεφανιαίας αρτηρίας είναι ο πρόσθιος κατιόντας κλάδος και η περισπωμένη αρτηρία. Ο πρόσθιος κατιόντας κλάδος αιματώνει κυρίως το μπροστινό και μέρος του πλαγίου τοιχώματος της αριστερής κοιλίας, ενώ η περισπωμένη αρτηρία κυρίως το πίσω  και μέρος του πλαγίου τοιχώματος.

Οι τρεις αυτές κύριες αρτηρίες χωρίζονται σε όλο και πιο μικρά παρακλάδια, δημιουργώντας έτσι ένα εκτεταμένο δίκτυο. Για την μέγιστη δυνατή ασφάλεια της κυκλοφορίας, τα μικρότερα παρακλάδια όλων των αρτηριών ενώνονται μεταξύ τους, και δημιουργούν την στεφάνη που αναφέρεται πιο πάνω. Αυτό διασφαλίζει πως σε περίπτωση μειωμένης ροής σε κάποιο αγγείο, υπάρχει παράπλευρος κυκλοφορία η οποία να καλύπτει, μέχρι ενός σημείου, τις ανάγκες του μεταβολισμού.

Υπάρχουν πολλές ελαφρές παραλλαγές της στεφανιαίας κυκλοφορίας, και ο κάθε άνθρωπος έχει τη δική του ξεχωριστή ανατομία που είναι μοναδική, περισσότερο και από τα δακτυλικά αποτυπώματα.

Η πιο συχνή πάθηση που επηρεάζει τις στεφανιαίες αρτηρίες, ονομάζεται στεφανιαία νόσος, και μπορεί να προκαλέσει στένωση ή απόφραξη του αγγείου με αποτέλεσμα προβλήματα όπως στηθάγχη ή έμφραγμα, που θα δούμε σε επόμενα κείμενα.


Just like all body organs, the heart needs blood for its metabolic needs. The bllod circulatin within the chambers of the heart cannot infiltrate into its muscle, therefore an extensive vascular tree has been developed in order to suplly it with blood.

The vessels carrying blood away from the heart and to the tissues are called arteries, while the vessels carrying bllod from the tissues back to the heart are called veins. The system which supplies the heart muscle with blood is called the coronary system.

The arteries supplying the herat therefore are called coronary arteries. Upon leaving the heart, blood goes through the aortic valve and into the aorta, the large artery responsible for distributing blood around the body. The firts vessels that come off the aorta, are the coronary arteries and they are found just a few millimeters above the aortic valve.

There are two main coronary arteries, left and right.

The righr coronary artery mainly supplies the right ventricle, the lower part of the left ventricle and the hearts natural pacemaker.

The left coronary artery comess off the aorta and divides into two large branches very early after its origin. The short, common part of the artery is called the mainstem and problems at this site, like obstruction, can cause sudden death because of the large mass of heart muscle that depends on this.

The two branches of the mainstem are called left anterior descending artey and circmflex artery. The former mainly supplies the anterior (front) and part of the lateral (side) part of the left ventricle, while the latter mainly supplies the posterior (back and part the lateral side.

All three main arteries divide into smaller and smaller branches, creating an extensive network. In order to ensure maximum safety, the smallest branches connect with each other. This ensures that if there is obstruction in one artery, collateral circulation can develop and cover (at least to a degree) the metabolic needs of the heart.

There are of course different variants of the coronary circulation and every human has their own unique anatomy, even more unique than fingerprints.

The commonest disease affecting this network is called coronary artery disease. It can cause narrowing or complete obstruction of the arteries leading to clinical syndromes like angina or heart attack.

Η Καρδία The heart

Η ανθρώπινη καρδία είναι ένα όργανο το οποίο βρίσκεται στο κέντρο του θώρακα και ο ρόλος του είναι η άντληση αίματος στον οργανισμό για τις ανάγκες του μεταβολισμού. Αποτελείται από τον καρδιακό μυ ή μυοκάρδιο, το οποίο συστέλλεται και διαστέλλεται επιτελώντας το έργο της καρδίας.


Χωρίζεται σε 2 ξεχωριστά μέρη, δεξιά και αριστερά. Το δεξιό μέρος δέχεται αίμα από το υπόλοιπο σώμα και το αντλεί στους πνεύμονες οι οποίοι φροντίζουν να αφαιρέσουν το διοξείδιο του άνθρακα που έχει παραχθεί από τον μεταβολισμό και να οξυγονοποιήσουν το αίμα. Το "καθαρό" αυτό αίμα επιστρέφει στην αριστερή μεριά της καρδίας από όπου αντλείται στο
υπόλοιπο σώμα.


Η κάθε μεριά χωρίζεται σε δύο κοιλότητες, τον κόλπο και την κοιλία. 'Εχουμε δηλαδή 4 κοιλότητες: αριστερό κόλπο, αριστερή κοιλία, δεξιό κόλπο και δεξιά κοιλία. Οι κόλποι είναι οι κοιλότητες που δέχονται το εισερχόμενο αίμα και το διοχετεύουν στις κοιλίες, ενώ οι κοιλίες είναι οι κοιλότητες που συστέλλονται και εξωθούν το αίμα προς τον προορισμό του. Υπάρχουν ειδικές καρδιακές βαλβίδες ανάμεσα στις διάφορες κοιλότητες που ρυθμίζουν την ροή του αίματος με τις οποίες θα ασχοληθούμε σε μετέπειτα κείμενο.

Τα δύο μέρη της καρδίας δουλεύουν ταυτόχρονα και συγχρονισμένα. Η φάση κατά την οποία χαλαρώνει η καρδία για να δεκτεί αίμα ονομάζεται διαστολή ενώ η φάση κατά την οποία αντλεί αίμα ονομάζεται συστολή. Η όλη διαδικασία ονομάζεται καρδακός κύκλος και φυσιολογικά συμβαίνει 60-100 φορές ανά λεπτό.

Επειδή οι πνεύμονες βρίσκονται πολύ κοντά στης καρδία, οι δεξιές κοιλότητες είναι πιο μικρές, ενώ οι αριστερές που χρειάζεται να στέλνουν αίμα σε όλο το σώμα είναι πιο μεγάλες ενώ το μυοκάρδιο της αριστερής κοιλίας είναι πιο πεπαχυσμένο και άρα πιο δυνατό.

The human hear is an organ located in the centre of the chest and its role is to pump blood around the body for its metabolic needs. it consists of heart muscle or myocardium which contracts and relaxes in order to fulfill its role.

It is divided into two parts, left and right. The right side receives blood from the rest of teh body and pumps it to the lungs which remove carbon dioxide and provide oxygen. The "clean" blood then moves to the left side of the heart from where it is pumped around the body.

Each side is divided further into two chambers, the atrium and the ventricle. There are therefore four chambers, the left atrium, left ventricle, right atrium and right ventricle. the atria are the chambers that receive incoming blood and transmit it ti the ventricle, while the ventricles are the pumping chambers that send blood to its destination. There are special valves between the chambers which regulate the flow of blood and will be dealt with in a different chapter.

The two sides work in a simultaneous and coordinated fashion. DIastole is the part when the heart is relaxed in order to receive blood and systole is the part when the heart is contracting in order to pump blood around. This is called a cardiac cycle and during ordinary conditions it occurs 60-100 times a minute.

Because the lungs are located near the heart, the right side is small compared to the left side which needs to pump blood around the whole body, while the muscle of the left side is thicker and therefore stronger.

Εισαγωγή Introduction

Έμφραγμα μυοκαρδίου, στηθάγχη, ανακοπή, καρδιακή ανεπάρκεια, υπέρταση, αρρυθμίες, κτλ κτλ. Περίπλοκοι ιατρικοί όροι που σε πολλές περιπτώσεις προκαλούν σύγχιση στους ασθενείς και στους συγγενείς τους.

Είναι αμέτρητες οι φορές που γνωστοί, φίλοι και συγγενείς με παίρνουν τηλέφωνο για να ρωτήσουν τι σημαίνει αυτό και τι σημαίνει εκείνο με απλά λόγια.

Αυτός είναι και ο σκοπός αυτού του blog. Να ενημερώνει  σε όσο πιο απλή και κατανοητή γλώσσα γίνεται για  διάφορα ιατρικά θέματα, κυρίως στον τομέα της καρδιολογίας.

Πέρα από τα πιο συχνά θέματα που απασχολούν τους περισσότερους, το blog είναι ανοικτό για απορίες και ανησυχίες που μπορεί να έχουν οι αναγνώστες. Ελπίζω πως θα γίνει ένας χρήσιμος και πρακτικός χώρος πληροφόρησης.



Myocardial infarction, angina, cardiac arrest, heart failure, hypertension, arrythmias, etc, etc. Complex medical terms that often cuse patients and carers.
I cannot recall the number of times that friends and relatives call and ask me to explain this, that and the other in simpleterms rather tha medical jargon.
This is this blog's purpose. To inform you in as simple and understandable terms as possible on different medical conditions and especially heart problems.
Besides all the common issues that will be addressed, the blog will be open for any specific questions or concerns that the readers may raise. I hope that it will be a useful and practical means of information.