ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ

Η κολπική μαρμαρυγή είναι μια καρδιακή αρρυθμία που περιγράφεται σαν «πλήρης αρρυθμία», δηλαδή η καρδία λειτουργεί με ένα απολύτως ακανόνιστο ρυθμό.

Η καρδία χωρίζεται σε 4 κοιλότητες: τους 2 κόλπους (αριστερό και δεξιό) και τις 2 κοιλίας (αριστερή και δεξιά). Ο φυσιολογικός τυθμός της καρδίας ξεκινά από τον δεξιό κόλπο, όπου βρίσκεται και ο βηματοδότης. Στην κολπική μαρμαρυγή εκατοντάδες ερεθίσματα ανά λεπτό ξεκινούν μέσα στα τοιχώματα και των δύο κόλπων. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα οι δύο κόλποι να μαρμαίρουν (τρεμοπαίζουν) αντί να συστέλλονται φυσιολογικά. Έτσι η συμβολή τους στην άντληση και ροή του αίματος στο ανθρώπινο σώμα είναι σημαντικά μειωμένη. Ένα μέρος από τα ηλεκτρικά ερεθίσματα περνά στις κοιλίες προκαλώντας την συστολή τους. Ο αριθμός των ερεθισμάτων που περνά στις κοιλίες είναι ακανόνιστος κάτι που έχει σαν αποτέλεσμα την «πλήρη αρρυθμία».

Είναι η πιο συχνή καρδιακή αρρυθμία με πάνω από 9,000,000 ασθενείς παγκόσμια, ενώ υπολογίζεται ότι θα υπάρξει διπλασιασμός των πασχόντων στα επόμενα 50 χρόνια λόγω της γήρανσης του πληθυσμού.

Οι πιο συχνές αιτίες είναι η ιδιοπαθής (άγνωστου αιτιολογίας), αρτηριακή υπέρταση, στεφανιαία νόσος, υπερθυρεοειδισμός, μυοκαρδιοπάθειες, μυοκαρδίτιδα, κατάχρηση αλκοόλ, πνευμονολογικές παθήσεις και άλλα. Γενικά θεωρείται νόσος της τρίτης ηλικίας καθώς σε ηλικίες 50-60, 1 στα 200 άτομα έχει κολπική μαρμαρυγή ενώ σε ηλικίες πάνω των 80 ο αριθμός αυξάνεται σε 1 στους 10.

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος της κολπικής μαρμαρυγής είναι η πρόκληση εγκεφαλικού επεισοδίου. Επειδή το αίμα που βρίσκεται στους κόλπους δεν αντλείται, αλλά παραμένει στάσιμο μέσα στις κοιλότητες, έχει την τάση να μετατραπεί σε θρόμβο. Ο κύριος χώρος που γίνεται αυτό είναι ο αριστερός κόλπος και ειδικά το ωτίο του αριστερού κόλπου. Αυτό είναι σημαντικό επειδή ο αριστερός κόλπος συνδέεται με την συστηματική κυκλοφορία. Αν λοιπόν αποκοπέν κομμάτι του θρόμβου, μπει στην κυκλοφορία, θα προκαλέσει απόφραξη σε αρτηρία ανάλογη με το μέγεθος του. Το πιο συχνό σημείο που γίνεται αυτό είναι η κυκλοφορία του εγκεφάλου, κάτι που οδηγεί σε εγκεφαλικό επεισόδιο. Υπολογίζεται ότι κάθε 12 δευτερόλεπτα 1 άτομο παθαίνει εγκεφαλικό λόγω κολπικής μαρμαρυγής, ενώ σε άτομα με την αρρυθμία αυτή ο κίνδυνος εγκεφαλικού είναι 4-5 φορές πιο μεγάλος από τον γενικό πλυθησμό.

Τα συμπτώματα ποικίλλουν. Μπορεί να προκαλέσει αίσθημα παλμών, ζάλη, δύσπνοια, αδυναμία και πόνο στο στήθος ενώ η μεγαλύτερη ανησυχία είναι προφανώς τα συμπτώματα εγκεφαλικού.

Υπάρχουν διάφορα επίπεδα όσον αφορά στην αντιμετώπιση της κολπικής μαρμαρυγής. Το πρώτο είναι η διερεύνηση για προδιαθεσικές παθήσεις και η ανάλογη θεραπεία.

Το δεύτερο ζήτημα είναι κατά πόσον να γίνει προσπάθεια ανάταξης της αρρυθμίας σε φυσιολογικό ρυθμό ή αποδοχή μόνιμης αρρυθμίας και έλεγχος της καρδιακής συχνότητας. Οι μελέτες δείχνουν ότι και οι 2 στρατηγικές έχουν παρόμοια αποτελέσματα όσον αφορά την μακροχρόνια πρόγνωση και θνησιμότητα. Η απόφαση θα εξαρτηθεί από την ηλικία, το ιστορικό, την αιτία καθώς και την επιθυμία του ασθενούς. Η ανάταξη μπορεί να γίνει με φαρμακευτικά ή ηλεκτρικά. Η συντήρηση του φυσιολογικού ρυθμού γίνεται φαρμακευτική και η επιλογή του φαρμάκου εξαρτάται και πάλι από το ατομικό ιστορικό του ασθενή. Εναλλακτικά μπορεί να προσφερθεί ηλεκτροφυσιολογική μελέτη η οποία είνα μια επέμβαση που ανιχνεύει από που προέρχεται η αρρυθμία και με την χρήση ηλεκτρικού ρεύματος καυστηριάζει το σημείο αυτό προσφέροντας ψηλά ποσοστά ίασης.

Το επόμενο ζήτημα στην αντιμετώπιση είναι η πρόληψη εγκεφαλικού επεισοδίου. Αυτό γίνεται μέσω αντιπηκτικής αγωγής. Η ανάγκη για λήψη αντιπηκτικών κρίνεται βάσει του ιστορικού. Η χορήγηση ασπιρίνης για πρόληψη εγκεφαλικού, ενώ συστήνετο πιο παλία, τώρα έχει χάσει σε μεγάλο βαθμό την ένδειξη της. Το κύριο φάρμακο που συστήνεται είναι τα κουμαρινικά (βαρφαρίνη) που μειώνεουν τον κίνδυνο για εγκεφαλικό μέχρι και 70%. Το μειονέκτημα τους είναι ότι η δόση δεν είναι σταθερή και χρειάζεται παρακολούθηση και ρύθμιση με αναλύσεις αίματος. Αν η δόση είναι χαμηλ΄η η προστασία δεν είναι ικανοποιητική ενώ αν η δόση είναι ψηλή υπάρχει κίνδυνος αιμορραγίας. Έχουν κυκλοφορήσει πρόσφατα νεώτερα αντιπηκτικά φάρμακα τα οποία δείχνουν τουλάχιστον ισάξια αποτελέσματα με την βαρφαρίνη, δεν χρειάζονται παρακολούθηση αφού η δόση τους είναι σταθερή και έχουν χαμηλότερα ποσοστά αιμορραγίας.

Συμπερασματικά η κολπική μαρμαρυγή είναι η πιο συχνή καρδιακή αρρυθμία, η οποία αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου κάτι που μπορεί να μειωθεί με την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση.

Συνέντευξη Δρ Πέτρος Πέτρου

1.       Ποιος είναι ο ρόλος της καρδίας στο ανθρώπινο σώμα;

       

Η καρδία είναι η αντλία που κυκλοφορεί το αίμα στον οργανισμό μας. Χωρίζεται σε αριστερή και δεξιά πλευρά. Η αριστερή δέχεται καθαρό αίμα από τους πνεύμονες και το στέλνει στο σώμα, ενώ η δεξιά το μαζεύει από στο σώμα και το στέλνει στους πνεύμονες για καθαρισμό. Για τις δικές της ανάγκες η καρδία αιματώνεται από ένα δίκτυο αγγείων, τις στεφανιαίες αρτηρίες. Υπάρχουν πολλές παθήσεις που μπορεί να επηρεάσουν το έργο της καρδίας. Η πιο κοινή είναι η στεφανιαία νόσος (έμφραγμα, στηθάγχη κτλ). Ακολουθούν οι βαλβιδοπάθειες, η καρδιακή ανεπάρκεια, γενετικές παθήσεις και άλλα πιο σπάνια σύνδρομα.

2.   Ποια θρεπτικά συστατικά και ποιος τρόπος ζωής προστατεύουν την καρδιά;

Η σωστή διατροφή για προστασία της καρδίας θεωρείται η Μεσογειακή διατροφή. Μια δίαιτα δηλαδή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, μεγάλα ψάρια, ελαιόλαδο και με μειωμένη λήψη γαλακτοκομικών προιόντων και κρεατικών. Ο υγιεινός τρόπος ζωής περιλαμβάνει, πέρα από την διατροφή, άσκηση (συστήνεται το περπάτημα για 30-45 λεπτά την ημέρα), έλεγχο του βάρους και αποφυγή του καπνίσματος. Ό,τι δηλαδή δεν κάνει ο σύγχρονος άνθρωπος και ειδικά οι κύπριοι. Το 2006 συμμετείχαμε στην Ευρωπαική μελέτη EUROASPIRE III που συγκέντρωσε στοιχεία από ασθενείς 22 χωρών που είχαν υποστεί κάποιο καρδιακό επεισόδιο. Το συμπέρασμα ήταν ότι ενώ οι πλείστοι ασθενείς έβλεπαν περιοδικά καρδιολόγο, οι περισσότεροι ήταν υπέρβαροι με αρρύθμιστη πίεση και σάκχαρο, ενώ είχαμε το υψηλότερο ποσοστό καπνιστών σε όλη την Ευρώπη. Και αυτά τα φαινόμενα ήταν σε άτομα με γνωστό καρδιακό ιστορικό και τακτική ιατρική παρακολούθηση. Κάποιος μπορεί μόνο να φανταστεί τις κακές μας επιδόσεις στον γενικότερο πλυθησμό και πόση δουλειά χρειάζεται για σωστή διαφώτιση και ευαισθητοποίηση του κοινού. Είναι σημαντικό να πούμε εδώ ότι η νοοτροπία αυτή του σωστού τρόπου ζωής είναι κάτι που πρέπει να γίνει έμφυτο από την παιδική ηλικία και εκεί πρέπει να στοχεύσουμε.

3, Τι είναι η καρδιακή προσβολή; 

 Η καρδιακή προσβολή είναι συνώνυμο με το έμφραγμα μυοκαρδίου. Το έμφραγμα τυχαίνει όταν έχουμε απόφραξη σε ένα από τα αγγεία που αιματώνουν την καρδία, δηλαδή τις στεφανιαίες αρτηρίες. Αυτό προκαλεί διακοπή της παροχής αίματος στην συγκεκριμένη περιοχή της καρδίας που αιματώνεται από αυτή την αρτηρία. Αν η παροχή αίματος δεν αποκατασταθεί άμεσα, το κομμάτι εκείνο της καρδίας θα σταματήσει να δουλεύει, κάτι που θα μειώσει την συνολική λειτουργία της καρδίας.

 4,  Ποια είναι τα συμπτώματα της καρδιακής προσβολής;

Το πιο συχνό σύμπτωμα είναι ο πόνος στο στήθος. Αυτός εντοπίζεται στο κέντρο του στήθους, περιγράφεται σαν βάρος, σφίξιμο ή κάψιμο και μπορεί να αντανακλά στο αριστερό χέρι και την σιαγόνα. Μπορεί να συνοδεύεται από τάση για εμετό, ζάλη και δύσπνοια. Υπάρχουν και κάποια άτυπα συμπτώματα όπως αίσθημα ταχυπαλμίας, απώλεια αισθήσεων, πόνος στο στομάχι. Δυστυχώς το ένα στα πέντε θύματα εμφράγματος εμφανίζουν αιφνίδιο καρδιακό θάνατο και δεν προλαβαίνουν να ζητήσουν ιατρική βοήθεια. Είναι σημαντικό όποια συμπτώματα να αξιολογούνται από τον ιατρό γιατί η όσο το δυνατόν πιο γρήγορη αποκατάσταση της ροής του αίματος στην καρδία έχει και τεράστια ευεργετικά αποτελέσματα για τον ασθενή. Η σύγχρονη ιατρική έχει σήμερα μεθόδους (φαρμακευτικές και επεμβατικές) που προσφέρουν όφελος στον ασθενή.

 5,  Ποιοι παράγοντες προδιαθέτουν για αυξημένο κίνδυνο εμφράγματος; 

Υπάρχουν τροποποιήσιμοι και μη-τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν κυρίως η ψηλή χοληστερόλη, η ψηλή αρτηριακή πίεση, ο σακχαρώδης διαβήτης, το κάπνισμα, η παχυσαρκία και η καθιστική ζωή. Η δεύτερη κατηγορία αποτελείται από την κληρονομικότητα, την ηλικία και το άρρεν φύλο. Ο προληπτικός έλεγχος υγείας είναι σημαντικός για να εντοπιστούν νωρίς τυχόν τροποποιήσιμοι παράγοντες και να αντιμετωπιστούν ανάλογα.

6, Υπάρχουν τρόποι διάγνωσης και πρόληψης για την περίπτωση της καρδιακής προσβολής;

Ο κύριος τρόπος προστασίας είναι φυσικά η πρόληψη. Ο σωστός τρόπος ζωής και διατροφής όπως περιγράψαμε πριν μπορεί να μειώσει σημαντικά την εμφάνιση καρδιακών προβλημάτων. Δηλαδή διακοπή του καπνίσματος, απώλεια βάρους και άσκηση. Πρόσφατη μεγάλη μελέτη απέδειξε ότι άτομα που περπατούν για τουλάχιστον 15 λεπτά την ημέρα ζουν κατά μέσο όρο 3 χρόνια περισσότερο. Άρα αντιλαμβάνεται κανείς το όφελος του να ακολουθεί τις οδηγίες που μιλούν για 30-45 λεπτά άσκησης. Απ’εκεί και πέρα ο κάθε ένας από μας καλό είνα να έχει τον ιατρό του και να κάνει τον απαιτούμενο προληπτικό έλεγχο. Το τι θα περιλαμβάνει αυτός ο έλεγχος εξαρτάται από το ιστορικό και τους παράγοντες κινδύνου του κάθε ατόμου. Ο προληπτικός έλεγχος μπορεί να περιλαμβάνει από μια μέτρηση πίεσης και φυσική εξέταση μέχρι αναλύσεις αιματος, υπερηχοκαρδιογράφημα, δοκιμασία κοπώσεως και ότι άλλο κριθεί σαν αναγκαίο. Το σωστό είναι όλο το φάσμα του προληπτικού ελέγχου να γίνετα με την συμβουλή και την καθοδήγηση του ιατρού ο οποίος θα αξιολογήσει τα αποτελέσματα και θα δώσει τις κατάλληλες συμβουλές.

 7, Υπάρχουν στατιστικά στοιχεία σχετικά με τα περιστατικά καρδιακής ανακοπής στην Κύπρο;

Συγκεκριμένα στατιστικά στοιχεία δεν υπάρχουν, ανκαι γίνεται μια προσπάθεια καταγραφής κάποιων δεδομένων. Βασισμένοι πάνω σε κάποιες διεθνείς μελέτες σε αναπτυγμένες χώρες, υπολογίζεται ότι υπάρχει μία καρδιακή ανακοπή ανά 1000-1500 κατοίκους ανά έτος. Αν υπολογίσουμε ότι ο πλυθησμός της Κύπρου είναι γύρω στις 800,000, έχουμε 500-800 ανακοπές ανά έτος, δηλαδή γύρω στις 2 την ημέρα.

8,  Ποια αντιμετώπιση συνίσταται σε περίπτωση καρδιακού επεισοδίου;

 Σίγουρα το κύριο στοιχείο που χρειάζεται είναι η ψυχραιμία. Απ’εκεί και πέρα προέχει η ασφάλεια του ασθενούς και του ατόμου που θα τον βοηθήσει και η κλήση βοήθειας. Αν ο ασθενής έχει τις ασθήσεις του, πρέπει να τον καθίσουμε σε μια καρέκλα ή να τον ξαπλώσουμε κάτω και να τον καθησυχάσουμε. Αν έχει γνωστό ιστορικό και έχει κάποια φαρμακευτική αγωγή που βοηθά μπορούμε να του την δώσουμε και μένουμε μαζί του μέχρι να έλθει βοήθεια. Αν ο ασθενής έχει χάσει τις αισθήσεις του, καλούμε αμέσως ασθενοφόρο (τηλέφωνο 199 ή 112) και προσφέρουμε καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση και αν είμαστε σε δημόσιο χώρο που έχει αυτόματο εξωτερικό απινιδωτή μπορούμε να τον χρησιμοποιήσουμε. Οποιοδήποτε άτομο μπορεί να το προσφέρει αυτό χωρίς να έχει κάποια ιατρική ή παραιατρική εξειδίκευση. Το μόνο που χρειάζεται είναι η παρακολούθηση ενός σεμιναρίου λίγων ωρών για την εκμάθηση μιας διαδικασίας που σώζει ζωές. Αυτά τα σεμινάρια προσφέρονται και από ιδιωτικές εταιρίες πρώτων βοηθειών και από μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς όπως το ΚΥΣΑΝ (Κυπριακό Συμβούλιο Αναζωογόνησης). Οι γνώσεις αυτές μπορεί να μην μας χρειαστούν ποτέ, αλλά έστω και μια φορά να χρειαστεί να παρέμβουμε για να σώσουμε ένα συνάνθρωπο μας, η ηθική ανταμοιβή είναι τεράστια.

Υπερηχοκαρδιογράφημα

Το υπερηχοκαρδιογράφημα (πιο γνωστό σαν echo) είναι μια απεικονιστική τεχνική η οποία χρησιμοποιείται για την εκτίμηση της καρδίας προσφέρωντας πολλές και ποικίλες πληροφορίες.

Διενεργείται με ειδικό μηχάνημα, με την χρήση υπέρηχου, είναι δηλαδη χωρίς ακτινοβολία και άρα ακίνδυνο. Ο ασθενής ξαπλώνει στην αριστερή πλάγια θέση με το αριστερό χέρι κάτω από το κεφάλι. Ο ιατρός βρίσκεται πίσω από τον ασθενή και τοποθετεί τον μορφομετοτροπέα στον θώρακα του ασθενούς. Η καρδία απεικονίζεται από διάφορα «ακουστικά παράθυρα» για να γίνει πλήρης εκτίμηση.

Η πρώτη πληροφορία είναι μια γενική, οπτική απεικόνιση της καρδίας που δίνει την πρώτη εντύπωση στον ιατρό όσον αφορά τις διαστάσεις και την λειτουργία της καρδίας καθώς και τυχόν ανατομικές ή άλλες ανωμαλίες.

Ακολούθως γίνονται ακριβείς μετρήσεις όλων των κοιλοτήτων και των μεγάλων αγγείων της καρδίας. Οι αυξημένες διαστάσεις των κοιλοτήτων (ανάλογα με την φυλή, το φύλο και το ύψος) του ασθενούς παραπέμπουν σε περαιτέρω διερεύνηση για την αιτία της μεγαλοκαρδίας. Επίσης η διάταση της αορτής  μας οδηγεί σε διερεύνηση για την πιθανότητα ανευρύσματος. Μέας από τις μετρήσεις αυτές μπορεί να υπολογισθεί και το κλάσμα εξώθησης. Αυτό είναι μια ένδειξη της συστολικής λειτουργίας της καρδίας, δηλαδή πόσο καλά λειτουγεί σαν αντλία. Μια φυσιολογική μέτρηση είναι πάνω από 55-60%.

Η επόμενη τεχνική που χρησιμοποιείται είναι το Doppler. Το έγχρωμο Doppler μας δείχνει την ροή του αίματος μέσα στις καρδιακές κοιλότητες και διαμέσου των βαλβίδων. Αυτό μπορεί να δείξει αν μια βαλβίδα ανεπαρκεί (επιτρέπει δηλαδή στο αίμα να επιστρέφει πίσω στην κοιλότητα από την οποία προήλθε) ενώ βοηθά στην ποσοτικοποίηση της ανεπάρκειας. Επίσης δείχνει πιθανές επικοινωνίες μεταξύ κοιλοτήτων.

Με την μέθοδο Doppler αξιολογείται επίσης η ταχύτητα του αίματος διαμέσου των βαλβίδων. Από αυτό μπορούμε να συλλέξουμε πολλές πληροφορίες όπως για την διαστολική λειτουργία (δηλαδή τον ρυθμό που χαλαρώνει η καρδία στην διαστολή), τον πιθανό βαθμό στένωσης της αορτικής βαλβίδος και την πίεση της πνευμονικής αρτηρίας.

Αυτές θεωρούνται οι κλασσικές τεχνικές υπερηχοκαρδιογραφίας. Με τη εξέλιξη της  τεχνολογίας, έχουν αναπτυχθεί νεώτερες τεχνικές όπως οι ιστικές ταχύτητες, το speckle tracking, το strain και strain rate, το ηχοκαρδιογράφημα αντίθεσης και η τρισδιάστατη υπερηχοκαρδιογραφία.

Υπάρχει ένας αριθμός μετρήσεων που επιβάλλεται να γίνονται σε όλους τους εξεταζόμενους. Ανάλογα με τα ευρήματα γίνονται επιπλέον μετρήσεις για πλήρη αξιολόγηση πιθανών προβλημάτων.

Τα πιο πάνω αφορούν το υπεροκαρδιογράφημα ηρεμίας το οποίο θεωρείται αναπόσπαστο μέρος μίας πλήρους καρδιολογικής αξιολόγησης. Επιπλέον εξετάσεις όπως η υπερηχοκαρδιογραφία φαρμακευτικής φόρτισης θα εξεταστούν σε άλλα κείμενα.

Προληπτικές αναλύσεις

Πολύς κόσμος προβαίνει περιοδικά σε «γενικές αναλύσεις» χωρίς κατ’ανάγκη να ζητά την γνώμη του ιατρού του για το τι πρέπει να περιλαμβάνουν αυτές ή ακόμα χωρίς να ζητήσει την συμβουλή του για τα αποτελέσματα. Τι πρέπει να περιλαμβάνουν οι «γενικές αναλύσεις», πότε και πόσο συχνά πρέπει να γίνονται και τισημαίνουν τα αποτελέσματα;

Η απάντηση δεν είναι καθόλου απλή.Υπάρχουν κάποιες αναλύσεις που καλό είναι να γίνονται σε όλους  αλλά κάποιες επιπλέον εξετάσεις πρέπει να εξατομικεύονται, να προσαρμόζονται δηλαδή στα δεδομένα του κάθε ατόμου.

Η πρώτη ανάλυση που πρέπει να γίνεται είναι η γενική αίματος. Αυτή θα δείξει το επίπεδο της αιμοσφαιρίνης, τον αριθμό και το μέγεθος των ερυθροκυττάρων, τον αριθμό και τον τύπο των λευκοκυττάρων καθώς και τα αιμοπετάλλεια. Παθολογικά ευρήματα όπως αναιμία ή λευκοκυττάρωση οδηγούν σε περαιτέρω διερεύνηση για να τεθεί η διάγνωση.

Μαζί με την γενική αίματος γίνεται συνήθως και ο Δείκτης Καθίζησης ερυθροκυττάρων, ένας μη ειδικός δείκτης φλεγμονής του οργανισμού που χρήζει περαιτέρω διεεύνησης αν βρεθεί αναίτια παθολογικός.

Ακολουθεί ο βιοχημικός έλεγχος που περιλαμβάνει ένα μακρύ κατάλογο αναλύσεων. Η ουρία, η κρεατινίνη και οι ηλεκτρολύτες (Νάτριο, Κάλιο) ελέγχουν την νεφρική λειτουργία. Τα ηπατικά ένζυμα και οι προτείνες την ηπατική λειτουργία. Το σάκχαρο ορρού βοηθά στον αποκλεισμό σακχαρώδους διαβήτη. Το λιπιδαιμικό προφίλ περιλαμβάνει την ολική, την κακή (LDL) και την καλή (HDL) χοληστερόλη καθώς και τα τριγλυκερίδια. Επιπλέον αναλύσεις που μπορεί να συμπεριληφθούν στον βιοχημικό έλεγχο είναι το ασβέστιο, το μαγνήσιο, ο σίδηρος και η σιδηροδεσμευτική ικανότητα, και η κινάση κρεατινίνης.

Στους άντρες πάνω από τα 50 καλό είναι να γίνεται προληπτικά το PSA (για αποκλεισμό παθήσεων του προστάτη). Επίσης ανάλογα με πιθανά συμπτώματα ή άλλο ιστορικό μπορεί να γίνει έλεγχος του Θυρεοειδούς.

Στις αναλύσεις ούρων γίνεται έλεγχος για σάκχαρο, πρωτείνη, αίμα, λευκοκύτταρα ή μικροοργανισμούς. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στην ανίχνευση διαφόρων παθήσεων, από ουρολοίμωξη, μέχρι σακχαρώση διαβήτη και νεφροπάθεια.

Τέλος έλεγχος κοπράνων με μικροσκόπηση για πιθανή απώλεια αίματος μπορεί να οδηγήσει σε αποκλεισμό παθολογικών καταστάσεων του εντέρου.

Τα πιο πάνω είναι περιληπτικά οι ελάχιστες αναλύσεις που πρέπει να περιλαμβάνει ένας προληπτικός έλεγχος. Φυσικά ανάλογα με το ιστορικό του κάθε ατόμου ο θεράπων ιατρός θα συστήσει επιπρόσθετες αναλύσεις που μπορεί να χρειαστούν ενώ τα ευρήματα πρέπει να  συζητηθούν με τον ιατρό και οτιδήποτε παθολογικό να διερευνηθεί ή να αντιμετωπιστεί κατάλληλα.

Δοκιμασία κοπώσεως

Η δοκιμασία κοπώσεως είναι αναπόσπαστο μέρος της καρδιολογικής εκτίμησης ενός ατόμου. Υπάρχουν φυσικά συγκεκριμένες ενδείξεις για την διενέργεια της και συγκεκριμένα πρωτόκολλα που πρέπει να εφαρμόζονται ανάλογα με το ιστορικό του καθενός.

Οι κύριες ενδείξεις είναι οι εξής

•       Μετά από έμφραγμα μυοκαρδίου για αξιολόγηση ισχαιμίας
•       Μετά από επαναγγείωση (αγγειοπλαστική, αορτοστεφανιαία παράκαμψη) για πιθανή επαναστένωση
•       Για αξιολόγηση της λειτουργικής ικανότητας
•       Για εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της φαρμακευτικής αγωγής
•       Σε ‘άτομα πάνω των 40 ετών με πάνω από 2 παράγοντες κινδύνου
•       Σε άτομα πάνω των 40 ετών με επαγγέλματα υψηλής ευθύνης (πιλότοι, οδηγοί βαρέων οχημάτων)
•       Αξιολόγηση συμπτωμάτων (πόνος στο στήθος, δύσπνοια, εύκολη κόπωση)
•       Αξιολόγηση αρρυθμιών
•       Προεγχειρητικός έλεγχος ασθενών με καρδιολογικό ιστορικό

Η πιο συχνή μέθοδος κόπωσης είναι ο κυλιόμενος τάπητας ενώ μπορεί εναλλακτικά να χρησιμοποιηθεί ποδήλατο. Η κόπωση διενεργείται υπό συνεχή παρακολούθηση του ηλεκτροκαρδιογραφήματος (ΗΚΓ), της καρδιακής συχνότητας, της αρτηριακής πίεσης και των συμπτωμάτων και της λειτουργικής ικανότητας του ατόμου. Υπάρχουν συγκεκριμένα πρωτόκολλα κόπωσης  και το πιο συχνά χρησιμοποιημένο είναι το πρωτόκολλο Bruce, το οποίο ξεκινά με χαμηλή κλίση και ταχύτητα, οι οποίες αυξάνουν κάθε 3 λεπτά.

Για να μπορεί να ερμηνευθεί αξιόπιστα μια δοκιμασία κοπώσεως πρέπει η καρδιακή συχνότητα να φτάσει τουλάχιστον μέχρι το 85% του μέγιστου που προβλέπεται από την ηλικία του ατόμου. Η μέγιστη καρδιακή συχνότητα βγαίνει από την εξίσωση 220-ηλικία. Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι η χρονότροπη ανεπάρκεια (αδυναμία αύξησης της καρδιακής συχνότητας μέχρι τον στόχο) συσχετίζεται με χαμηλότερο προσδόκιμο επιβίωσης.

Η αρτηριακή πίεση συνήθως ανεβαίνει κατά την διάρκεια της κόπωσης (κυρίως η συστολική). Αδυναμία αύξησης της πίεσης ή ακόμα και πτώση, θεωρείται κακός προγνωστικός παράγοντας. Από την άλλη αύξηση της σε πολύ υψηλά επίπεδα θεωρείται ένδειξη ατόμου που πιθανόν να αναπτύξει υπέρταση στο μέλλον.

Σημαντική παράμετρος θεωρείται επίσης η λειτουργική ικανότητα. Είναι ανεξάρτητος προγνωστικός παράγοντας που προβλέπει πως θα αντιδράσει ένας οργανισμός κάτω από δυσμενείς συνθήκες, πχ έμφραγμα μυοκαρδίου, πνευμονικό οίδημα, χειρουργείο. Ο εξεταζόμενος αναφέρει επίσης τυχόν συμπτώματα που μπορεί να προκύψουν. Ακόμα και συμπτώματα που το ίδιο το άτομο δεν θεωρεί σοβαρά, μπορεί να είναι σημαντικά. Πόνος στο στήθος, δύσπνοια, αίσθημα παλμών, υπερβολική κόπωση, ζαλάδα είναι ίσως τα κυριότερα συμπτώματα που μπορεί να προκύψουν και πρέπει να αξιολογηθούν ανάλογα.

Η επόμενη παράμετρος που παρακολουθούμε είναι το ΗΚΓ. Γίνεται σύγκριση του ΗΚΓ ηρεμίας (σε ύπτια και όρθια θέση) με το ΗΚΓ κατά την κόπωση, το μέγιστο της κόπωσης και την αποκατάσταση. Αλλαγές στο ΗΚΓ (όπως ανάσπαση ή κατάσπαση του τμήματος ST) είναι ενδεικτικές ισχαιμίας. Επίσης καταγράφονται τυχόν αρρυθμίες.

Ο συνδυασμός όλων των πιο πάνω δίνει τα συμπεράσματα της δοκιμασίας κοπώσεως. Εάν η δοκιμασία κριθεί «θετική», έχει δηλαδή παθολογικά ευρήματα, συνιστάται περαιτέρω διερεύνηση ανάλογα με το ιστορικό του ασθενούς. Δεν μπορεί δηλαδή από μόνη της να θέσει την διάγνωση.

Μια φυσιολογική ή «αρνητική» δοκιμασία κοπώσεως δεν μας εξασφαλίζει για πάντα. Η προγνωστική της ικανότητα δεν ξεπερνά το 85% υπό τις καλύτερες συνθήκες και πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η πλήρης εικόνα του εξεταζόμενου όταν τον συμβουλεύουμε. Παραδείγματος χάρη, ένας μεσήλικας άντρας με οικογενειακό ιστορικό στεφανιαίας νόσου, ο οποίος έχει διαβήτη, υπέρταση και δυσλιπιδαιμία, δεν ασκείται, καπνίζει και είναι υπέρβαρος ο οποίος έχει μια «αρνητική» δοκιμασία σίγουρα δεν μπορεί να θεωρηθεί χαμηλού κινδύνου και πρέπει να αντιμετωπισθεί επιθετικά από τον ιατρό του έτσι ώστε να τροποποιηθούν οι παράγοντες κινδύνου και να μειωθεί ο καρδιαγγειακός κίνδυνος. Από την άλλη μια νεαρή κοπέλα χωρίς παράγοντες κινδύνου και ένα άτυπο πόνο στο στήθος η οποία έχει μια «θετική» δοκιμασία, σίγουρα μπορεί να θεωρηθεί χαμηλού κινδύνου και να καθησυχαστεί.

Συμπερασματικά η δοκιμασία κοπώσεως είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο στα χέρια της σύγχρονης κλινικής και προληπτικής καρδιολογίας, η οποία όμως πρέπει να γίνεται για τις ορθές ενδείξεις και να ερμηνεύεται σύμφωνα με το κλινικό σενάριο του ασθενούς.