Δοκιμασία κοπώσεως

Η δοκιμασία κοπώσεως είναι αναπόσπαστο μέρος της καρδιολογικής εκτίμησης ενός ατόμου. Υπάρχουν φυσικά συγκεκριμένες ενδείξεις για την διενέργεια της και συγκεκριμένα πρωτόκολλα που πρέπει να εφαρμόζονται ανάλογα με το ιστορικό του καθενός.

Οι κύριες ενδείξεις είναι οι εξής

•       Μετά από έμφραγμα μυοκαρδίου για αξιολόγηση ισχαιμίας
•       Μετά από επαναγγείωση (αγγειοπλαστική, αορτοστεφανιαία παράκαμψη) για πιθανή επαναστένωση
•       Για αξιολόγηση της λειτουργικής ικανότητας
•       Για εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της φαρμακευτικής αγωγής
•       Σε ‘άτομα πάνω των 40 ετών με πάνω από 2 παράγοντες κινδύνου
•       Σε άτομα πάνω των 40 ετών με επαγγέλματα υψηλής ευθύνης (πιλότοι, οδηγοί βαρέων οχημάτων)
•       Αξιολόγηση συμπτωμάτων (πόνος στο στήθος, δύσπνοια, εύκολη κόπωση)
•       Αξιολόγηση αρρυθμιών
•       Προεγχειρητικός έλεγχος ασθενών με καρδιολογικό ιστορικό

Η πιο συχνή μέθοδος κόπωσης είναι ο κυλιόμενος τάπητας ενώ μπορεί εναλλακτικά να χρησιμοποιηθεί ποδήλατο. Η κόπωση διενεργείται υπό συνεχή παρακολούθηση του ηλεκτροκαρδιογραφήματος (ΗΚΓ), της καρδιακής συχνότητας, της αρτηριακής πίεσης και των συμπτωμάτων και της λειτουργικής ικανότητας του ατόμου. Υπάρχουν συγκεκριμένα πρωτόκολλα κόπωσης  και το πιο συχνά χρησιμοποιημένο είναι το πρωτόκολλο Bruce, το οποίο ξεκινά με χαμηλή κλίση και ταχύτητα, οι οποίες αυξάνουν κάθε 3 λεπτά.

Για να μπορεί να ερμηνευθεί αξιόπιστα μια δοκιμασία κοπώσεως πρέπει η καρδιακή συχνότητα να φτάσει τουλάχιστον μέχρι το 85% του μέγιστου που προβλέπεται από την ηλικία του ατόμου. Η μέγιστη καρδιακή συχνότητα βγαίνει από την εξίσωση 220-ηλικία. Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι η χρονότροπη ανεπάρκεια (αδυναμία αύξησης της καρδιακής συχνότητας μέχρι τον στόχο) συσχετίζεται με χαμηλότερο προσδόκιμο επιβίωσης.

Η αρτηριακή πίεση συνήθως ανεβαίνει κατά την διάρκεια της κόπωσης (κυρίως η συστολική). Αδυναμία αύξησης της πίεσης ή ακόμα και πτώση, θεωρείται κακός προγνωστικός παράγοντας. Από την άλλη αύξηση της σε πολύ υψηλά επίπεδα θεωρείται ένδειξη ατόμου που πιθανόν να αναπτύξει υπέρταση στο μέλλον.

Σημαντική παράμετρος θεωρείται επίσης η λειτουργική ικανότητα. Είναι ανεξάρτητος προγνωστικός παράγοντας που προβλέπει πως θα αντιδράσει ένας οργανισμός κάτω από δυσμενείς συνθήκες, πχ έμφραγμα μυοκαρδίου, πνευμονικό οίδημα, χειρουργείο. Ο εξεταζόμενος αναφέρει επίσης τυχόν συμπτώματα που μπορεί να προκύψουν. Ακόμα και συμπτώματα που το ίδιο το άτομο δεν θεωρεί σοβαρά, μπορεί να είναι σημαντικά. Πόνος στο στήθος, δύσπνοια, αίσθημα παλμών, υπερβολική κόπωση, ζαλάδα είναι ίσως τα κυριότερα συμπτώματα που μπορεί να προκύψουν και πρέπει να αξιολογηθούν ανάλογα.

Η επόμενη παράμετρος που παρακολουθούμε είναι το ΗΚΓ. Γίνεται σύγκριση του ΗΚΓ ηρεμίας (σε ύπτια και όρθια θέση) με το ΗΚΓ κατά την κόπωση, το μέγιστο της κόπωσης και την αποκατάσταση. Αλλαγές στο ΗΚΓ (όπως ανάσπαση ή κατάσπαση του τμήματος ST) είναι ενδεικτικές ισχαιμίας. Επίσης καταγράφονται τυχόν αρρυθμίες.

Ο συνδυασμός όλων των πιο πάνω δίνει τα συμπεράσματα της δοκιμασίας κοπώσεως. Εάν η δοκιμασία κριθεί «θετική», έχει δηλαδή παθολογικά ευρήματα, συνιστάται περαιτέρω διερεύνηση ανάλογα με το ιστορικό του ασθενούς. Δεν μπορεί δηλαδή από μόνη της να θέσει την διάγνωση.

Μια φυσιολογική ή «αρνητική» δοκιμασία κοπώσεως δεν μας εξασφαλίζει για πάντα. Η προγνωστική της ικανότητα δεν ξεπερνά το 85% υπό τις καλύτερες συνθήκες και πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η πλήρης εικόνα του εξεταζόμενου όταν τον συμβουλεύουμε. Παραδείγματος χάρη, ένας μεσήλικας άντρας με οικογενειακό ιστορικό στεφανιαίας νόσου, ο οποίος έχει διαβήτη, υπέρταση και δυσλιπιδαιμία, δεν ασκείται, καπνίζει και είναι υπέρβαρος ο οποίος έχει μια «αρνητική» δοκιμασία σίγουρα δεν μπορεί να θεωρηθεί χαμηλού κινδύνου και πρέπει να αντιμετωπισθεί επιθετικά από τον ιατρό του έτσι ώστε να τροποποιηθούν οι παράγοντες κινδύνου και να μειωθεί ο καρδιαγγειακός κίνδυνος. Από την άλλη μια νεαρή κοπέλα χωρίς παράγοντες κινδύνου και ένα άτυπο πόνο στο στήθος η οποία έχει μια «θετική» δοκιμασία, σίγουρα μπορεί να θεωρηθεί χαμηλού κινδύνου και να καθησυχαστεί.

Συμπερασματικά η δοκιμασία κοπώσεως είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο στα χέρια της σύγχρονης κλινικής και προληπτικής καρδιολογίας, η οποία όμως πρέπει να γίνεται για τις ορθές ενδείξεις και να ερμηνεύεται σύμφωνα με το κλινικό σενάριο του ασθενούς.

Προληπτικός έλεγχος

Ο προληπτικός έλεγχος υγείας είναι μια διαδικασία που πρέπει να γίνεται με την συμβουλή του ιατρού μας, δεν είναι μια τυφλή διαδικασία. Ο κάθε ένας έχει διαφορετικό προφίλ και ο ιατρός μπορεί να μας συμβουλέψει για τι πρέπει να περιλαμβάνει ένας προληπτικός έλεγχος. Υπάρχει ο βασικός έλεγχος και οι εξετάσεις δεύτερης γραμμής οι οποίες προτείνονται αν υπάρχει συγκεκριμένη ένδειξη.

Πάντα ξεκινάμε με ένα καλό ιστορικό. Διάφορα συμπτώματα όπως εύκολη κόπωση, δύσπνοια, πόνος στο στήθος μπορεί να κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου. Το προηγούμενο ιατρικό ιστορικό και το οικογενειακό ιστορικό είναι επίσης μέγιστης σημασίας όπως και πιθανά φάρμακα που λαμβάνει κάποιος, αλλεργίες και άλλες συνήθειες (κάπνισμα, άσκηση κτλ).

Ακολουθεί η κλινική εξέταση. Ύψος, βάρος, κοιλιακή περιφέρεια, καρδιακή συχνότητα, αρτηριακή πίεση είναι απαραίτητες μετρήσεις. Ο ιατρός μετά προβαίνει σε εξέταση όλων των συστημάτων, μια διαδικασία που μπορεί να δώσει ενδείξεις για περαιτέρω διερεύνηση.

Το ηλεκτροκαρδιογράφημα μας δίνει πολλά και σημαντικά στοιχεία σε σχέση με την καρδία και πρέπει να διενεργείται στα πλαίσια του προληπτικού ελέγχου. Οι πληροφορίες που μας παρέχει είναι πολλές και σύνθετες τόσο για το παρελθόν όσο και για την παρούσα κατάσταση της καρδίας.

Ο προληπτικός έλεγχος πρέπει επίσης να περιλαμβάνει αναλύσεις αίματος και ούρων. Οι «υποχρεωτικές» αναλύσεις είναι γενική αίματος, νεφρική λειτουργία, ηλεκτρολύτες, ηπατική λειτουργία, γλυκόζη ορρού, λιπιδαιμικό προφίλ (ολική, «καλή», «κακή» χοληστερόλη και τριγλυκερίδια) καθώς και γενική ούρων ενώ στους άνδρες καλό είναι να γίνεται έλεγχος προστάτη με PSA  μετά την ηλικία των 55. Οι «προαιρετικές» αναλύσεις περιλαμβάνουν έλεγχο θυρεοειδούς, δείκτες φλεγμονής (ESR, CRP), ορμονικό έλεγχο και άλλα ανάλογα με το ιστορικό του ατόμου.

Ακολουθεί ο έλεγχος της καρδίας. Αυτό συνήθως περιλαμβάνει υπερηχοκαρδιογράφημα και δοκιμασία κοπώσεως. Το πρώτο χρησιμοποιεί υπερήχους για να απεικονίσει την καρδία σε φάση ηρεμίας και να αξιολογήσει την ανατομία, την λειτουργία, τις βαλβίδες, την ανιούσα αορτή και άλλα. Η δοκιμασία κοπώσεως περιλαμβάνει άσκηση συνήθως σε κυλιόμενο τάπητα υπό στενή παρακολούθηση του ατόμου, της λειτουργικής του ικανότητας, της καρδιακής συχνότητας, της αρτηριακής πίεσης και του ηλεκτροκαρδιογραφήματος.

Τα πιο πάνω θεωρούνται οι εξετάσεις πρώτης γραμμής. Πιο εξειδικευμένες εξετάσεις προτείνονται όταν υπάρχει συγκεκριμένη ένδειξη και περιλαμβάνουν ακτινογραφία θώρακος, υπέρηχο κοιλίας, έλεγχο καρωτίδων, γαστροσκόπηση, κολονοσκόπηση και άλλα.

Ο προληπτικός έλεγχος λοιπόν δεν είναι μια τυφλή διαδικασία. Πρέπει να εξατομικεύεται σύμφωνα με το ιστορικό του κάθε ατόμου και τυχόν ευρήματα που μπορεί να προκύψουν.

Το πιο σημαντικό στοιχείο που πρέπει να θυμόμαστε όμως είναι ότι δεν τελειώνει ο δρόμος με ένα καλό αποτέλεσμα προληπτικού ελέγχου. Ο προληπτικός έλεγχος μπορεί να ανιχνεύσει παθολογικά ευρήματα που να χρήζουν αντιμετώπιση όμως ένα καλό αποτέλεσμα δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι δεν θα προκύψει κάτι άσχημο με την πάροδο του χρόνου. Αντίθετα πρέπει ο προληπτικός έλεγχος να χρησιμεύσει σαν το εφαλτήριο για αλλαγή τρόπου ζωής, δηλαδή υγιεινή διατροφή, άσκηση, διακοπή καπνίσματος, απώλεια βάρους.  

Αιφνίδιος καρδιακός θάνατος.

Ο ξαφνικός καρδιακός θάνατος ορίζεται σαν θάνατος που επέρχεται εντός μιας ώρας από την έναρξη των συμπτωμάτων και οφείλεται σε φυσικά αίτια (όχι ατύχημα) σε άτομο με ή χωρίς γνωστή καρδιαγγειακή νόσο.

Ακριβή στατιστικά στοιχεία δεν υπάρχουν αλλά υπολογίζεται πως ο μέσος όρος ηλικίας στην οποία επέρχεται ο ξαφνικός καρδιακός θάνατος είναι τα 60, αν και η επίπτωση σε μικρότερες ηλικίες αυξάνει σταθερά σύμφωνα με στοιχεία του American Heart Association. Συχνά επηρεάζει άτομα σε παραγωγικές ηλικίες με τραγικά αποτελέσματα στην οικογένειά τους. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν 335,000 θύματα ετησίως στις ΗΠΑ (περίπου 918 την ημέρα).

Μακράν η πιο συχνή αιτία είναι η στεφανιαία νόσος η οποία οδηγεί σε οξύ στεφανιαίο σύνδρομο. Αυτό μπορεί να προκαλέσει καρδιακή αρρυθμία η οποία είναι δυνητικά θανατηφόρα. Άλλες παθήσεις που ενοχοποιούνται είναι οι μυοκαρδιοπάθειες (υπερτροφική, διατατική, αρρυθμιογόνος δυσπλασία δεξιάς κοιλίας), η καρδιακή ανεπάρκεια, η πνευμονική εμβολή και άλλα πιο σπάνια νοσήματα όπως σύνδρομο Brugada.

Ο πιο συχνός μηχανισμός θανάτου είναι κοινός. Επέρχεται αρρυθμία στην καρδία (πιο συχνά κοιλιακή μαρμαρυγή και κοιλιακή ταχυκαρδία). Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την παύση της συστολής της καρδίας και την διακοπή της αυτόματης κυκλοφορίας στον οργανισμό. Η εγκεφαλική βλάβη επέρχεται εντός 4-6 λεπτών, ενώ ακολουθεί ο θάνατος αν δεν γίνει καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση. Η αποτελεσματική καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση μπορεί να διπλασιάσει τις πιθανότητες του θύματος για επιβίωση.

Το θέμα όμως είναι η πρόληψη. Να ανιχνευτούν δηλαδή οι παθήσεις που οδηγούν σε καρδιακό θάνατο ή οι παθήσεις που προδιαθέτουν σε αυτές. Μια επίσκεψη στον γιατρό μας μπορεί εύκολα να οδηγήσει στη διάγνωση, πχ ψηλής πίεσης, ενός φυσήματος ή άλλων ευρημάτων και να προχωρήσουμε σε περαιτέρω διερεύνηση. Επίσης άτομα με γνωστούς παράγοντες κινδύνου όπως οικογενειακό ιστορικό, δυσλιπιδαιμία, σακχαρώδη διαβήτη, αρτηριακή υπέρταση, είναι σοφό να υποβάλλονται σε περιοδικούς προληπτικούς ελέγχους σύμφωνα με τις οδηγίες του ιατρού τους.

Καρδιαγγειακή νόσος

Η καρδιαγγειακή νόσος θεωρείται σήμερα η πιο σημαντική αιτία θανάτου κυρίως στον Δυτικό κόσμο.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) κατατάσσει την νόσο σε 6 υποκατηγορίες

·        Στεφανιαία νόσος

·        Εγκεφαλική νόσος

·        Περιφερική αγγειακή νόσος

·        Ρευματική καρδιοπάθεια

·        Συγγενείς καρδιοπάθειες

·        Εν τω βάθει θρόμβωση και πνευμονική εμβολή

Από τις πιο πάνω κατηγορίες η πιο συχνές σε νοσηρότητα και θνησιμότητα είναι η στεφανιαία και η εγκεφαλική νόσος.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΠΟΥ η καρδιαγγειακή νόσος ευθύνεται για το 49% των θανάτων στην Ευρώπη και το 30% των πρόωρων θανάτων σε ηλικίες κάτω των 65.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής σύμφωνα με στοιχεία του ΑΗΑ (American Heart Association) ένας πολίτης θα υποστεί έμφραγμα μυοκαρδίου κάθε 34 δευτερόλεπτα και ένας πολίτης θα πεθάνει από καρδιακό επεισόδιο κάθε λεπτό ενώ τα εγκεφαλικά επεισόδια προκαλούν ένα θάνατο κάθε 4 λεπτά.

Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες κινδύνου που ενοχοποιούνται για τα πιο πάνω. Οι παράγοντες κινδύνου που δεν είναι τροποποιήσιμοι είναι η ηλικία, το άρρεν φύλο και η γενετική προδιάθεση. Οι κύριοι τροποποιήσιμοι παράγοντες είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, η αρτηριακή υπέρταση, η δυσλιπιδαιμία, το κάπνισμα, η έλλειψη άσκησης, η παχυσαρκία και η κακή διατροφή.

Ο ΠΟΥ συμβουλεύει τα κράτη μέλη του ότι πρέπει να επενδύσουν περισσότερα στον τομέα της πρόληψης. Αυτό θα έχει ευεργετικά αποτελέσματα και σε ατομικό επίπεδο με την πρόληψη των παθήσεων αυτών αλλά και σε κρατικό επίπεδο με την  εξοικονόμηση χρημάτων και πόρων που χρειάζονται για την θεραπεία των παθήσεων αυτών.

Είναι λοιπόν λογικό ο κάθε ένας από μας να προβαίνει σε τακτικούς προληπτικούς ελέγχους. Τι ακριβώς θα περιλαμβάνει ο έλεγχος αυτός και πόσο συχνά θα γίνεται εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά του κάθε ατόμου και είναι σοφό να συζητείται το θέμα με τον ιατρό μας. Παραδείγματος χάριν ένας μεσήλικας άντρας που καπνίζει, είναι υπέρβαρος, διάγει καθιστική ζωή και έχει ψηλή πίεση θα χρειαστεί πολύ πιο ενδελεχή έλεγχο σε σχέση με μια νεαρή, λεπτή κοπέλα που αθλείται συχνά.

Συμπερασματικά οι καρδιαγγειακές παθήσεις είναι η κυριότερη αιτία θανάτου της εποχής μας. Ένα σημαντικό ποσοστό των παθήσεων αυτών μπορεί να προβλεφθεί και να αποτραπούν οι επικίνδυνες για την ζωή εκφράσεις τους με ένα κατάλληλο προληπτικό έλεγχο. Αρκεί να απευθυνθεί κάποιος στον ιατρό του για τις απαραίτητες συμβουλές.